Câu chuyện một đất nước phát triển lại quan tâm muốn học hỏi kiến trúc từ những ngôi nhà nổi trên sông nước ở Việt Nam vốn còn khá thô sơ nghe có vẻ như… khó tin. Nhưng đối với KTS người Đan Mạch Hans Peter Hagens, đó là chuyện hoàn toàn có thể. Hồi năm ngoái, Hagens được mời làm giám khảo cuộc thi Talent Prize (Tài năng kiến trúc) 2013. Đến Việt Nam, anh cùng vợ là nhà nhân học Louise Sylvest Vestergaard rất ấn tượng về các ngôi nhà nổi Việt Nam, họ quyết tâm nghiên cứu chúng và khi về nước đã đề xuất các phương án nhà ở trên sông nước cho Đan Mạch và ở cả ở phương Tây.
Từ những ngôi nhà nổi thô sơ Việt Nam
Ở Đan Mạch, Hans Peter Hagens là một KTS tên tuổi. Ở Việt Nam, ông đại diện cho Hội KTS Đan Mạch, cùng hai KTS Việt Nam khác là Nguyễn Hữu Thái và Phó Đức Tùng tham gia chấm giải cuộc thi Tài năng Kiến trúc 2013 (do Quỹ Trao đổi và phát triển văn hóa Đan Mạch CDEF cùng Đại sứ quán Đan Mạch tổ chức).
Sự say mê đối với những ngôi nhà nổi trên sông nước từ Quảng Ninh, Ninh Bình đến vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) khiến ông nhận xét:
“Việt Nam có kỹ thuật xây dựng độc đáo được sử dụng ở những ngôi nhà nổi trên mặt nước. Cấu trúc có bề dày lịch sử và truyền thống này có thể gợi ý đột phá cho kiến trúc phương Tây hiện đại và cả ngành kiến trúc nói chung”.
Trong vòng hai tháng, ông đã đưa vợ là nhà nhân học Vestergaard cùng hai con sang Việt Nam, đi từ Quảng Ninh, Ninh Bình, về vùng ĐBSCL… để nghiên cứu, tìm hiểu nhà nổi Việt Nam.
Đầu năm nay, Hagens mở triển lãm công cuộc nghiên cứu nhà nổi ở Việt Nam, tại Hà Nội và TP.HCM. Triển lãm bao gồm những tấm poster lớn bằng tiếng Anh, mô tả quá trình khảo sát về mặt kiến trúc của KTS Hagens cùng những nghiên cứu, phỏng vấn xã hội học của nhà nhân học Vestergaard về người dân sinh sống trên nhà nổi. Họ đã lăn lộn tìm hiểu cách sinh sống của người buôn bán, sửa chữa máy, nuôi cá bè… đa phần là ở ĐBSCL, Cần Thơ, An Giang, Châu Đốc.
Triển lãm khá công phu, bao gồm các bản ghi âm, bản vẽ ký họa, đo đạc kiến trúc, hình ảnh các khu nhà nổi, người được phỏng vấn… liên quan đến kiến trúc, con người, môi trường sinh sống trên nhà nổi. Ngoài ra còn có nhiều đề xuất phương án nhà nổi trên các vùng sông nước Đan Mạch do chính nhóm KTS Hagens thực hiện sau khi từ Việt Nam về.
Suy nghĩ về việc làm khá nghiêm túc của nhóm KTS Hagens nhân triển lãm ở Đại học Kiến trúc TP.HCM, tôi nhận thấy ở Việt Nam kiến trúc chỉ đơn thuần là kiến trúc, thường chỉ chăm chút thiết kế, xây dựng ngôi nhà. Còn đối với phương Tây, kiến trúc còn liên quan sâu rộng hơn đến các bộ môn xã hội, nhân văn khác như xã hội học, nhân chủng học, địa lý, lịch sử…
KTS Lý Thái Sơn, người sau này đã giúp KTS Hagens tiến hành khảo sát đo đạc lại các ngôi nhà đã nghiên cứu cho chính xác hơn, trêu ông rằng sở dĩ các KTS Đan Mạch thường có bạn đời là nhà nghiên cứu xã hội học là để… tiết kiệm, khỏi phải thuê thêm một nhân công khác!
KTS Hagens nêu rõ mục đích nghiên cứu của mình là học hỏi và áp dụng mô hình nhà nổi trên nước của Việt Nam nhằm đề ra các ý tưởng cho nhà ở tại Đan Mạch, nhất là khi cả thế giới đang đối mặt với vấn đề biến đổi khí hậu.
Sau Việt Nam, cuộc triển lãm sẽ ra mắt người dân Đan Mạch tại thị trấn Holeby (từ ngày 6 đến 31-3) và thủ đô Copenhagen (từ ngày 3-4 đến 30-4 năm nay).
Đề xuất nhà ở trên sông nước tại Đan Mạch
KTS Hagens cho rằng Đan Mạch có điều kiện sông nước, tuy không giống hoàn toàn như vùng ĐBSCL, nhưng vẫn có thể áp dụng ý tưởng kiến trúc nhà nổi Việt Nam. Ông tỏ ra lạc quan:
“Thách thức lớn của các thị trấn bên các con kênh ở Đan Mạch là mực nước thường dâng cao sau những cơn bão lũ hoặc đợt mưa lớn. Tuy nhiên, việc được sống trên mặt nước, thiên nhiên thì luôn đẹp đẽ và hấp dẫn. Đó chính là điều mà người phương Tây đang thiếu và họ sẵn sàng chi trả cho những ngôi nhà kiểu này”.
Đánh giá cao nhất của Nhà kiến trúc Đan Mạch đối với mô hình nhà nổi trên sông là việc con người có được môi trường sống chan hòa với thiên nhiên xung quanh, được tận hưởng những điều thú vị do thiên nhiên mang lại. Điều đó lý giải vì sao Hagens bị cuốn hút bởi những ngôi nhà nổi vốn dĩ khá đơn sơ, tuềnh toàng… trên các vùng sông nước Việt Nam.
Mặt khác, Ông cho rằng nhịp sống đô thị hóa gia tăng khiến quỹ đất đô thị bị thu hẹp lại, giá cả không ngừng đắt đỏ. KTS Hagens chọn hướng lấn ra mặt sông hồ, đầm lầy để xây dựng nhà nổi trên nước để mở rộng thêm môi trường sống.
Những công việc của KTS Hans Peter Hagens được Việt Nam chào đón. Đồng nghiệp và công chúng Việt Nam hy vọng việc nghiên cứu nhà nổi Việt Nam của ông sẽ được cụ thể hóa ở các đô thị ven sông của Đan Mạch trong một thời gian không xa.
KTS Nguyễn Hữu Thái
