Số đầu tiên Tạp chí Kiến trúc (TCKT) – Hội KTS Việt Nam ra mắt bạn đọc vào năm 1983 đến nay đã 35 năm với ba lần thay đổi kích thước, đổi khổ giấy in và kèm theo là phần trình bày, bố cục cùng nội dung cũng có những thay đổi tương thích, nâng cao. Riêng việc dẫn đến tạp chí thành hình vuông như hiện nay đã trở thành dấu mốc đáng nhớ, một kỷ niệm khó quên từ sự tình cờ đến với tôi khi đó đang làm designer của TCKT.
Nhớ lần đổi tckt thành khổ vuông
Hình dạng của TCKT ban đầu vốn là hình chữ nhật, đến năm 1995 thì chuyển hẳn sang hình vuông, từ đó tới nay đã 24 năm. Vào cuối năm 1994, khi TCKT số 1/1995 đã trình bày xong chỉ còn chờ đem in theo kế hoạch, thì có cuộc giới thiệu “Dự án SÔNG HỒNG CITY” bên UBND TP Hà Nội. Khi đến dự tôi gặp ngay anh Đặng Tố Tuấn (lúc đó đang là Hiệu phó Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội), anh hồ hởi kể và cho xem bản maket cuốn Tạp chí Kiến trúc Việt Nam (lúc đó thuộc Trung tâm NCKT của Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội) đang duyệt để chuẩn bị ra số đầu tiên – “TCKT Việt Nam sẽ là một đối trọng với TCKT” anh vừa nói vừa cười với tôi… Khi thấy kích thước sách cũng hình chữ nhật, tôi nảy sinh luôn ý định cần thay đổi hình thức cuốn TCKT của Hội sang một hình khác, đơn giản là không muốn trùng nhau về hình thức. Về loay hoay với tờ giấy A3 mất cả ngày suy tính và đi đến quyết định chọn hình vuông làm khổ in, đặc biệt, lúc nêu đề xuất đều được các anh Trực Luyện – Tổng biên tập, anh Đoàn Đức Thành – Thư ký tòa soạn nhất trí cho áp dụng từ số 2/1995. Nhưng nghĩ phải làm ngay từ số 1 để bộ sưu tập của năm 1995 không bị cọc cạch về kích thước, thế là bỏ đi maket số 1 đã xong, tôi lao vào trình bày, sắp xếp lại khổ mới (25,5cmx25,5cm) sau khoảng 3 ngày đêm thì xong số 1 mới, mệt mà vẫn vui vì vẫn kịp tiến độ. Năm ấy, chúng tôi hân hoan đón năm mới, đón số 1/1995 hình vuông ra lò với niềm vui khôn tả. Việc nhỏ tưởng chả là gì, ít người biết nhưng nay nhìn lại, nhớ lại vẫn thấy quyết định khi ấy là hợp lý và có ý nghĩa nhất định cùng với sự phát triển nhiều mặt của TCKT hình vuông cho đến nay.
Nhớ tòa soạn thuở ban đầu
TCKT với đội ngũ ngày một thêm đông đảo các cộng tác viên ở trong và ngoài nước, tòa soạn hiện tại có trên chục cán bộ và nhân viên đang tích cực duy trì đều đặn việc ra số tạp chí hàng tháng phục vụ chu đáo bạn đọc cả nước. So với những năm đầu thành lập cũng có nhiều điểm khác, tuy được thành lập từ năm 1983 nhưng đến năm 1984 tòa soạn mới chính thức có người trực thường xuyên và chuyên trách tạp chí, khi đó là KTS Đoàn Đức Thành (từ Xưởng thiết kế trường học – Bộ Xây dựng về), anh được Tổng thư ký kiêm Tổng biên tập Nguyễn Trực Luyện mời đảm nhiệm chức Thư ký tòa soạn TCKT. Đến 5 năm sau, khi tôi về tòa soạn và năm sau nữa KTS Lê Phục Quốc về tiếp chúng tôi đã cùng nhau đưa tạp chí từ 3 tháng/số lên 2 tháng/số rồi 1 tháng/số như hiện nay. Gắn bó với TCKT đến lúc nghỉ hưu mà vẫn say sưa nghiệp báo, anh Đoàn Đức Thành, anh Lê Phục Quốc là những điển hình về sự tận tụy công việc, say sưa hết mình với từng con chữ, trang viết trong mỗi số tạp chí. Những đóng góp của KTS – Nhà báo Đoàn Đức Thành trong thời gian liên tục 20 năm vào sự hình thành và phát triển TCKT là rất đáng được ghi nhận và tôn vinh. Những bài viết, ảnh chụp đã đăng tải dưới nhiều góc độ khác nhau được anh nghiên cứu cẩn trọng, công phu và tin cậy như chúng ta đã biết đến loạt bài về từng KTS thế hệ đầu tiên hoặc về Ngày 27/4, ngày thành lập Hội KTS Việt Nam,… Tôi đã học được từ các anh rất nhiều về hoạt động báo chí, sự tỉ mỉ chính xác về thông tin, cách đặt bài và tiếp nhận các bài viết. Cả cách quản lý và xử lý những tình huống liên quan đến mỗi số tạp chí hoặc việc duy trì mối liên hệ của tòa soạn với bạn đọc.
Về cách thức hoạt động báo chí trong bối cảnh kinh tế thị trường có một người nữa liên quan mà tôi cũng muốn nhắc đến đó là Michael Cole – nhà báo người Mỹ, người trực tiếp đề xuất ra TCKT Nhà Đẹp mà chúng ta biết đến từ năm 1997- ban đầu là phụ trương của TCKT, anh có nghiệp vụ báo chí tinh tường và ý chí làm báo khá quyết liệt. Cách anh xem xét từng trang từng bài, phát hành tạp chí và đi tới tận các sạp sách, trên chuyến bay, những nơi có hiện diện của Tạp chí Nhà Đẹp để nắm bắt khả năng tiêu thụ của tờ báo, bao quát tình hình hoặc điều chỉnh những liên quan… thật là đáng nể. Hiếm có ai làm báo như anh.
Nhớ những trang quảng cáo đầu tiên trên TCKT
Đó là những trang in màu lần đầu thực hiện quảng cáo giới thiệu về những sáng tác mới của KTS Viện Quy hoạch – Kiến trúc Đà Nẵng trên TCKT số 04/1994 có thu phí. Khi đó, vào năm 1994, thực hiện chủ trương của Hội KTS Việt Nam cho phép TCKT tìm và mời quảng cáo nhằm tăng nguồn thu, góp phần phát triển mở rộng nội dung và nâng cấp chất lượng tạp chí, tôi nhắm đến miền Trung và chủ động vào tận Đà Nẵng để chào mời KTS tham gia quảng cáo nhân một chuyến công tác kết hợp, và tôi đã thành công khi gặp KTS Hoàng Quang Huy (Viện trưởng Viện quy hoạch – Kiến trúc Đà Nẵng lúc đó) anh rất ủng hộ và huy động các KTS tham gia để gắn kết thể hiện chủ trương của TCKT- Hội KTS Việt Nam. Từ sau đó, các số tạp chí tiếp theo đều liên tục thực hiện gọi mời được quảng cáo cho đến nay. Nhờ có sự tham gia thu phí từ quảng cáo, TCKT đã chủ động nâng chất lượng hình thức và nội dung lên rõ rệt.
Chặng đường 35 năm TCKT – Hội KTS Việt Nam chắc chắn còn nhiều sự kiện đáng nhớ, nhiều kỷ niệm không quên trong mỗi người đã và đang trực tiếp góp sức vào hoạt động xây dựng tạp chí ngày một phát triển vì đồng nghiệp và bạn đọc xa gần. Một vài điểm nhớ kể ra, tôi như thấy lại một thời sống động cùng anh em song hành cùng nhau trong tòa soạn.
*TS.KTS Ngô Doãn Đức
Nguyên Phó Chủ tịch Hội KTS Việt Nam
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 12-2018)
